Düzinelerce şirket, güvenli ve etkili bir COVID-19 aşısı geliştirmek için yarışıyor. İşte dünya çapında bir milyondan fazla insanı öldüren koronavirüse karşı sihirli bir mermi arayışına dair bir güncelleme.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), klinik deneyler aşamasında, Haziran ortasında 11 olan 42 aday aşı belirledi. Bunlardan on tanesi, bir aşının etkinliğinin büyük ölçekte test edildiği, genellikle birkaç kıtada onbinlerce insanı kapsayan en gelişmiş "3. faz" aşamasındadır. ABD'li biyoteknoloji firması Moderna, BioNTech ile Pfizer arasında bir ABD-Almanya işbirliği, devlet tarafından işletilen birkaç Çin laboratuvarı ve Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca tarafından yürütülen bir Avrupa projesi daha umut verici olanlar olarak düşünülüyor. Rusya, klinik denemeler tamamlanmadan önce bile iki COVID-19 aşısı kaydetti.

ABD'li ilaç devi Pfizer Cuma günü yaptığı açıklamada, Kasım ayı sonlarında aşısı için Amerika Birleşik Devletleri'nde acil durum izni başvurusunda bulunacağını söyledi. Klinik denemeler hala aşama 1 veya 2'de iken, 156 tanesi klinik öncesi geliştirme aşamasındadır.

Bir aşı yapmak için bazı yöntemler denenmiş ve doğrulanmıştır, diğerleri ise deneyseldir. İnaktive klasik aşılar, öldürülmüş bir virüs mikropunu kullanırken, diğerleri, antikorları tetikleyecek ancak hastalığa neden olmayacak kadar bir tür atanue aşı(virüs zayıflatılmış )kullanır. Sözde "alt birim" aşılar ise uygun bir bağışıklık tepkisi oluşturmak için türetildiği patojenin bir parçasını içerir. Ayrıca "Viral vektör" çeşitleri, DNA'yı insan hücrelerine iletmek için diğer canlı virüs formlarını kullanır ve bir bağışıklık tepkisini tetikler. Örneğin, bir koronavirüs proteini ile modifiye edilmiş bir kızamık virüsü, COVID-19'a karşı kullanılabilir. Bunların haricinde DNA veya RNA fragmanlarını kullanan deneysel gen bazlı aşılar da vardır.

Hangi aşamadayız, sonuçlar nedir?

Bugüne kadar, hakemli tıp dergilerinde yalnızca 1. ve 2. aşamaların sonuçları yayınlanmıştır. Çinli Sinopharm firması tarafından geliştirilen bir aşının bağışıklık tepkisine neden olduğunu gösteren ön sonuçlar The Lancet'te yayınlandı. Geçtiğimiz haftalarda yapılan benzer çalışmalar, Oxford Üniversitesi, Çin şirketi CanSino ve Moderna'dan gelen aşıların yanı sıra Rus aşılarından biri üzerinde de rapor edildi. 

Bu aşıların işe yarayıp yaramayacağını söylemek için henüz çok erken. Johnson & Johnson ve Eli Lilly tarafından yapılan iki aday aşının denemeleri, güvenlik endişeleri nedeniyle yakın zamanda duraklatıldı. Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'nda farmakoepidemiyoloji profesörü olan Stephen Evans, bunun mutlaka kötü bir haber olmadığını söyledi. Evans, "Denemelerin duraklatılmış olması, deneme katılımcılarının güvenliğini izleme sürecinin tamamının iyi çalıştığına dair güven olması gerektiğini göstermelidir" dedi.

İyileşen COVID hastalarının ikinci kez yeni bir suşla enfekte olduğu son vakalar da aşıların ne kadar süre dayanabileceği sorusunu gündeme getiriyor.

Hız ve Güvenlik

Çin, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki hükümetleri tarafından desteklenen şirketler, bitiş çizgisini ilk geçmek için yarışıyor. Ağustos ayı başlarında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Sputnik V aşısının 3. aşama denemeleri başlamadan önce kullanıma sunulacağını duyurarak zafer ilan etti. Ancak Rusya'nın dışında çok az ilgi vardı ve uzmanlar duyuruyu erken olduğu için reddetti.

Donald Trump, 3 Kasım seçimlerinden önce bir aşı sözü verdi, ancak bunu gerçekleştirmesi pek olası değil. Bu ayın başlarında, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), acil kullanım izni vermeden önce aşılamadan sonra iki aylık takip verilerini görmesi gerektiğini söyledi. Pfizer, aşısının Kasım ortasına kadar hazır olmayacağını söyledi. 

Avrupa İlaç Ajansı, "COVID-19 aşıları için farklı olan şey, geliştirme hızının ve potansiyel onaylamanın halk sağlığı acil durumu nedeniyle çok daha hızlı olmasıdır" dedi. Ancak bu acil ihtiyaç bile kuralların üstesinden gelemez. Ajans yaptığı açıklamada, "Onaylanmadan önce, Avrupa Birliği'ndeki tüm aşılar diğer ilaçlarla aynı yüksek standartlara göre değerlendirilir" dedi.

Kaynak: https://medicalxpress.com/