Son yıllarda böbrek nakillerinin gerçekleşebilmesinde büyük emeği olan Nobel ödüllü ekonomist Alvin Roth, bir ekonomi teorisi kullanarak dünya genelinde böbrek bağışını yaygınlaştırmayı başarmasıyla tanınıyor. Bu teorinin uygulamaya geçirilmesi, böbrek hastaları için devrim niteliğinde bir gelişme. Alvin Roth'un bu yöntemi olmasaydı, her yıl binlerce hastaya böbrek nakli yapılması mümkün olmayacaktı.

Böbrek bağışı diğer organ bağışlarından daha farklı bir nitelikte, zira insanların iki böbrekleri bulunuyor ama yaşamlarını devam ettirmek için sadece bir böbreğe ihtiyaç duyuyorlar. Yani hayattayken böbrek bağışlamak mümkün. Profesör Roth'un geliştirdiği yöntemin kullanılmasından önce, bir böbrek hastasının hayatını yeni kaybetmiş birinin böbreğini beklemesi ya da yaşamını böbreksiz sürdürmesi gerekiyordu.

Roth'un yöntemi “böbrek takası” fikrine dayanıyor. Yani bir bağışçının böbreği, bir diğer bağışçının böbreğiyle takas ediliyor, böylece bağışlanan her böbrek uygun düşeceği bir hasta bulabiliyor.

Böbrek satışı dünya genelinde İran hariç bütün ülkelerde yasak. Hükümetler insanların organlarını satarak para kazanmalarını yasallaştırmak istemiyorlar. Profesör Roth, "Böbrek piyasası öyle bir pazar ki dünyanın hemen hemen hiçbir yerinde, fiyatların herhangi bir rol oynamasına izin verilmez. Takas yöntemiyle her yıl yalnızca ABD’de yaklaşık bin kişiye uygun böbrek bulunabiliyor.” diyor.

Böbrek takası fikri, Alvin Roth'a 2012 yılında Nobel Ekonomi Ödülü kazandırmıştı.

Böbrek satışı

Profesor Roth insanların böbrekleri karşılığında para kazanmalarının da gelecekte mümkün olabileceğini düşünüyor. Böbreklerinden birini para karşılığında bağışlayanların devlet nezdinde “kahraman” olarak görülebileceğini, devletin -aynen şimdi organ bağışında olduğu gibi- bu böbrekleri bir araya toplayıp ihtiyaç sahiplerine ulaştırabileceğini söylüyor.

Ancak organların para karşılığı bağışlanması birçok açıdan etik tartışmaları da beraberinde getiriyor. Örneğin, yüksek gelirli ülkelerde böbreğe ihtiyaç duyanlar ile düşük gelirli ülkelerdeki bağışçıların böbrek takası yapabilmeleri için gerekli tıbbi masrafları karşılayan bir pilot program, Dünya Sağlık Örgütü'nün desteğini alamadı. Lancet dergisine yaptığı açıklamalarla böbrek takasına desteğini sunan ahlak felsefesi profesörü Peter Singer, "İnsanların bürokrasi yüzünden hayatlarını kaybetmeleri utanç verici bir durum.” diyor.

Kaynak: BBC Türkçe