Parkinson hastalığı beynin motor kontrol merkezleri için çok önemli olan dopamin-nöron kaybına sebep olan ve dünya genelinde görülen bir nörodejeneratif hastalık; Parkinson’s Disease Foundation verilerine göre dünya genelinde 10 milyondan fazla Parkinson hastası var.

Stockholm Karolinska Ensititüsü araştırmacıları genelde toplanması ve beyne yerleştirilmesi çok zor olan embryo veya yetişkin kök hücreleri yerine yeni bir kök hücre tabanlı tedavi geliştirdiler: nöronların destek hücreleri olan astrosit hücrelerini yeniden programlayarak dopamin üreten nöronlara dönüştürdüler.

Astrositlerin dopamin üreten nöronlara dönüştürülmesi için 3 gen ve RNA molekülü (NEUROD1, ASCL1, LMX1A ve miR-218) karışımı kullanıldı. Kültürdeki insan astrositleri başarı ile programlandıklarında görüntü ve işlevlerinin normal dopamin nöronları gibi olduğu görüldü; programlanan hücrelerde diğer nöronlarla bağlantı kurmayı ve elektriksel sinyalleri iletmeyi sağlayan aksonlar da oluştu. Tedavi dopamin nöronları hasar görmüş fareler üzerinde denendi; 5 hafta boyunca bu karışımın enjekte edildiği farelerin hareket koordinasyonlarında iyileşme ve gelişme görüldü. Çalışmanın sonuçları Nisan 2017'de Nature Biotechnology dergisinde yayınlandı.

Bu yaklaşım Parkinson hastalığı için bir tedavi olmamakla beraber var olan tedaviler için bir adım daha iyileşme sunuyor. Öncelikle astrositler zaten insan beyninde var olduğu için, yeniden programlanmaları ile bir donörden kök hücre alıp nakletme işlemlerinde var olan riskler ortadan kalkıyor. Ayrıca tedavide kullanılan proteinler normal hücresel süreçlerde de yer alan proteinler olduğu için ilaç bazlı tedavilerin olası yan etkileri de limitlenmiş oluyor. Böylece tedavinin rejeneretif tedaviler içinde yeni nesil yaklaşımlar içine girerek Kök Hücre 2.0 olarak görülmeye başlandığı belirtiliyor.

Elbette kesin bir tedavinin geliştirilmesi için daha yapılacak çok şey var, ama motor semptomların yönetilmesindeki iyileşme bile milyonlarca hasta için çok önemli bir kazanım. 

Hücrelerin yeniden programlasının beynin diğer hücrelerini etkileyip etkilemediğini görmek için de daha fazla araştırma yapılması gerekmekte, ancak ondan sonra insanlar üzerinde klinik deneylere başlanabilecek. Yine de araştırmacı ekip, Parkinson hastalığı tedavi yöntemleri için yapılmakta olan çalışmalara yeni bir bakış açısı getirdiklerini düşünüyor. Kök hücre tabanlı terapiler ve hücrelerin yeniden programlanabilme yöntemleri ile, sadece Parkinson hastalığı için değil tüm alanlarda medikal araştırmacılara gelecek için farklı bir bakış açısı sağlandığı tartışılmaz bir gerçek.

Kaynak : futurism.com, Scientific American, Nature Biotechnology